Rasy brachycefaliczne - co je wyróżnia i na jakie choroby są narażone?

Z tego artykułu dowiesz się:

Czym są psy brachycefaliczne?

Rasy brachycefaliczne to psy charakteryzujące się skróconą czaszką w części trzewioczaszki, czyli tej, w której mieszczą się nos, szczęki i zatoki. W praktyce oznacza to, że długość pyska jest znacznie mniejsza w stosunku do jego szerokości. Pomimo skrócenia kości nosa i szczęki, pozostałe struktury anatomiczne takie jak tkanki miękkie, małżowiny nosowe czy podniebienie często zachowują swoje pierwotne rozmiary, co prowadzi do ich upakowania w ograniczonej przestrzeni. Ta cecha ma kluczowe znaczenie dla funkcjonowania układu oddechowego, termoregulacji i ogólnej fizjologii zwierzęcia, dlatego też wiele psów ras brachycefalicznej zmaga się z problemami zdrowotnymi.

Co jest przyczyną brachycefalii u psów? 

Brachycefalia jest cechą dziedziczną, utrwaloną w wyniku selektywnej hodowli prowadzonej przez człowieka. W przeszłości preferowano osobniki o krótszej kufie i szerokiej głowie ze względu na ich specyficzny wygląd, uznawany za pożądany w niektórych rasach. Z czasem te cechy zostały utrwalone genetycznie i stały się standardem w hodowli wielu ras psów. U podłoża brachycefalii leżą mutacje genetyczne wpływające na rozwój kości czaszki, które powodują jej skrócenie w osi przednio-tylnej przy zachowaniu prawidłowej szerokości.

W efekcie dochodzi do nieproporcjonalnego rozwoju struktur kostnych i miękkotkankowych w obrębie głowy, co stanowi istotną różnicę anatomiczną między psami brachycefalicznymi a psami o zwykłych lub wydłużonych kufach.

Rasy brachycefaliczne - lista

Wiele osób kojarzy psy brachycefaliczne jedynie z mopsami czy buldożkami francuskimi. W rzeczywistości jednak lista ras brachycefalicznych jest znacznie dłuższa.

Małe i miniaturowe rasy brachycefaliczne psów

Średnie i duże brachycefaliczne rasy psów

Syndrom ras brachycefalicznych BOAS - z czym zmagają się psy z krótkim pyskiem?

Jednym z podstawowych problemów zdrowotnych, z jakim borykają się psy krótkoczaszkowe jest syndrom ras brachycefalicznych. BOAS, czyli zespół obturacyjnych zaburzeń dróg oddechowych psów brachycefalicznych (Brachycephalic Obstructive Airway Syndrome), to złożony zespół nieprawidłowości wynikających z charakterystycznej, skróconej budowy czaszki u ras krótkoczaszkowych. 

Schorzenie to prowadzi do utrudnionego przepływu powietrza przez górne drogi oddechowe, co skutkuje zaburzeniami wymiany gazowej, ograniczoną termoregulacją oraz wzrostem obciążenia układu krążenia. BOAS nie stanowi jednej choroby, lecz zbiór współistniejących zmian anatomicznych, które mogą występować w różnym nasileniu i kombinacjach, a ich wspólnym mianownikiem jest mechaniczna przeszkoda w swobodnym przepływie powietrza przez drogi oddechowe.

Podstawą zespołu BOAS są deformacje struktur anatomicznych w obrębie nosa, gardła i krtani. U psów brachycefalicznych nozdrza są często znacznie zwężone, co ogranicza napływ powietrza już na samym początku drogi oddechowej. Dodatkowo, podniebienie miękkie jest wydłużone i zgrubiałe, przez co sięga zbyt daleko w kierunku krtani, blokując światło gardła. W efekcie podczas oddychania pies “chrapie”, wydając specyficzne dźwięki.

W jamie nosowej występuje nadmierny przerost małżowin nosowych, które zajmują więcej miejsca, niż pozwala na to skrócona kość nosowa. Przewlekły wysiłek oddechowy i zwiększone podciśnienie w drogach oddechowych prowadzą z kolei do skręcenia kieszonek krtaniowych, a z czasem także do zapadania się krtani i tchawicy. Wszystkie te zmiany nakładają się na siebie, stopniowo zwiększając opór oddechowy i  utrudniając normalne, prawidłowe oddychanie

U psów z zespołem BOAS oddychanie wymaga znacznie większego nakładu energii, co prowadzi do szybszego męczenia się, gorszej tolerancji wysiłku i ograniczenia zdolności do utrzymania prawidłowej temperatury ciała. Ponieważ psy schładzają się głównie przez pysk i nie potrafią efektywnie się pocić, każda przeszkoda w przepływie powietrza bezpośrednio zaburza proces termoregulacji. Dlatego zwierzęta z BOAS gorzej radzą sobie ze schładzaniem w trakcie upałów, są szczególnie podatne na przegrzanie, udar cieplny i związane z tym zaburzenia metaboliczne.

Objawy kliniczne zespołu BOAS obejmują przede wszystkim głośne, chrapliwe oddychanie, świsty wdechowe, chrapanie również w stanie czuwania, a także nietolerancję wysiłku i nadmierne ziajanie nawet przy niewielkim stresie lub wzroście temperatury otoczenia. W miarę postępu choroby może dochodzić do sinicy błon śluzowych, duszności, a w ciężkich przypadkach nawet do utraty przytomności wskutek niedotlenienia. Długotrwałe zaburzenia wentylacji i przewlekłe niedotlenienie skutkują przeciążeniem układu sercowo-naczyniowego, prowadząc w konsekwencji do niewydolności oddechowo-krążeniowej.

Inne problemy zdrowotne ras brachycefalicznych

Brachycefalia to nie tylko zaburzenia oddechowe. Skrócona budowa czaszki często łączy się z różnymi nieprawidłowościami anatomicznymi, przez co ma wpływ na wiele innych układów organizmu psa. Z tego powodu rasy brachycefaliczne są szczególnie narażone na liczne problemy okulistyczne, stomatologiczne, ortopedyczne, neurologiczne oraz gastryczne, które często współwystępują z BOAS i znacząco obniżają komfort życia zwierzęcia.

Jednym z najczęściej obserwowanych powikłań u psów brachycefalicznych są choroby oczu. Skrócona czaszka powoduje, że gałki oczne są nadmiernie wysunięte, co prowadzi do ich wyłupiastego wyglądu oraz trudności w pełnym domykaniu powiek. Utrudnione zamykanie szpary powiekowej sprzyja nadmiernemu wysychaniu powierzchni oka i rozwojowi zespołu suchego oka. Dodatkowo, oczy takich psów częściej są narażone na urazy mechaniczne, jak otarcia rogówki, owrzodzenia czy podrażnienia, które mogą prowadzić do poważnych powikłań, a nawet utraty wzroku. Częstym zjawiskiem jest także nadmierne łzawienie spowodowane zaburzeniem odpływu łez oraz wrastanie rzęs (entropium, distichiasis), które drażnią rogówkę i powodują przewlekły stan zapalny. U niektórych psów może dojść także do wypadnięcia gałki ocznej.

Czytaj także: Ropiejące oczy u psa - co może być tego przyczyną?

Nieprawidłowości anatomiczne obejmują również jamę ustną. Psy brachycefaliczne mają skrócone szczęki, ale zachowaną liczbę zębów, co powoduje ich stłoczenie, rotację oraz nieprawidłowy zgryz. W konsekwencji często występują braki w uzębieniu, wady zgryzu i przyspieszony rozwój chorób przyzębia. Utrudnione samooczyszczanie jamy ustnej sprzyja odkładaniu płytki nazębnej, stanom zapalnym dziąseł oraz rozchwianiu zębów, co może prowadzić do chorób przyzębia.

Kolejną grupą dolegliwości są problemy ortopedyczne i neurologiczne, szczególnie w obrębie kręgosłupa. U niektórych ras brachycefalicznych, zwłaszcza u buldogów i mopsów, często występują wady rozwojowe kręgów, takie jak półkręgi, klinowate lub motylkowate deformacje, które mogą prowadzić do niestabilności kręgosłupa, dyskopatii, bólu, a nawet objawów neurologicznych w postaci niedowładów kończyn. Skrócona budowa ciała i specyficzne proporcje kończyn dodatkowo obciążają odcinek lędźwiowo-krzyżowy, co zwiększa ryzyko urazów i przewlekłych zmian zwyrodnieniowych.

Nie można też pominąć częstych u psów brachycefalicznych problemów gastrycznych. Skrócone drogi oddechowe i związane z nimi zaburzenia ciśnienia w klatce piersiowej mogą prowadzić do refluksu żołądkowo-przełykowego, nadmiernego połykania powietrza i wzdęć. Psy te wykazują również skłonność do nawracających biegunek, zapaleń błony śluzowej żołądka i jelit, a także zaburzeń perystaltyki. Problemy gastryczne często nasilają się w sytuacjach stresowych lub w wyniku trudności oddechowych, tworząc błędne koło pomiędzy układem oddechowym a pokarmowym.

Profilaktyka i zapobieganie problemom zdrowotnym u psów brachycefalicznych

Utrzymanie dobrego stanu zdrowia psów brachycefalicznych wymaga świadomego i odpowiedzialnego podejścia zarówno na etapie hodowli, jak i codziennej opieki. Ze względu na predyspozycję tych ras do różnych chorób, profilaktyka odgrywa kluczową rolę w ograniczaniu rozwoju schorzeń charakterystycznych dla psów krótkoczaszkowych.

Podstawą jest rozsądny wybór hodowli. Odpowiedzialni hodowcy kierują się nie tylko wyglądem, ale przede wszystkim zdrowiem zwierząt, unikając kojarzenia osobników z nasilonymi cechami brachycefalii. Warto wybierać hodowle, które wykonują specjalistyczne badania przesiewowe, obejmujące ocenę dróg oddechowych, budowy nozdrzy i podniebienia, a także badania okulistyczne, ortopedyczne i neurologiczne. Dobrze prowadzona selekcja hodowlana może znacząco ograniczyć ryzyko wystąpienia zespołu BOAS oraz innych wad anatomicznych.

Równie istotna jest regularna kontrola weterynaryjna dorosłych psów. Wskazane są okresowe badania, które pozwalają na wczesne wykrycie nieprawidłowości. W wielu przypadkach szybka reakcja, np. chirurgiczne poszerzenie nozdrzy lub skrócenie podniebienia miękkiego może znacząco poprawić komfort życia psa i zapobiec rozwojowi przewlekłych zmian.

Ogromne znaczenie ma również utrzymanie prawidłowej masy ciała. Nadwaga pogarsza wydolność oddechową, zwiększa obciążenie serca i stawów, nasila problemy gastryczne i prowadzi do przegrzewania się organizmu. Prawidłowo zbilansowana dieta, dopasowana do rasy, wieku i poziomu aktywności, to jeden z najprostszych i najskuteczniejszych sposobów profilaktyki.

Aktywność fizyczna u psów brachycefalicznych powinna być dostosowana do ich możliwości oddechowych i termoregulacyjnych. Należy unikać intensywnego wysiłku w wysokich temperaturach, ograniczać spacery w pełnym słońcu oraz zapewniać zwierzęciu dostęp do chłodnego, dobrze wentylowanego pomieszczenia. Krótsze, częstsze spacery i umiarkowana aktywność są bezpieczniejsze niż forsowny trening.