Agresja u psów jest stosunkowo częstym problemem, z którym borykają się nasze czworonogi. Zwykle dotyczy ona zwierząt adoptowanych, z ciężką przeszłością, jednak zachowania agresywne mogą pojawić się również u szczeniąt z dobrej hodowli. Skąd bierze się agresja u psów i jak zapobiegać zachowaniom agresywnym?
Przyczyny agresji u psów
Zachowania agresywne u psów dzielą się na dwie grupy: agresję nieafektywną, nazywaną także agresją łowiecką, polegającą na realizowaniu elementów wzoru zachowań drapieżniczych oraz agresję afektywną, wynikającą z poczucia zagrożenia i opierającą się w mniejszym lub większym stopniu na emocjach takich jak zaniepokojenie, strach czy lęk.[1] Pierwszy rodzaj agresji zdarza się bardzo rzadko. Zwykle dotyczy on problemów związanych z agresją do innych psów i występuje u zwierząt wykorzystywanych do nielegalnego kłusownictwa.
Przyczyny agresji mogą być jednak bardziej skomplikowane: zachowania agresywne mogą być spowodowane nie tylko doświadczeniami z przeszłości, ale także bólem, chorobą, frustracją czy dziedziczeniem pewnych cech.
Co robić, gdy pies przejawia zachowania agresywne?
Warto pamiętać, by nad problemami z agresją u psów nie pracować samodzielnie, a pod okiem doświadczonego trenera, najlepiej specjalizującego się w zachowaniach agresywnych. Każdorazowo, zanim rozpocznie się tresurę psa, powinno się skontrolować stan zdrowia zwierzęcia i w miarę możliwości ocenić, co może być przyczyną takich zachowań u konkretnego psa.
Bardzo ważnym aspektem jest także przyjrzenie się potrzebom naszego psa i nauka zaspokajania jego popędów w sposób kontrolowany. Jeśli pies nie ma możliwości realizowania swoich instynktów, a jego dzień wypełniony jest nudą, szybko rodzi się frustracja i pojawiają się zachowania niepożądane.
Czy kastracja pomoże rozwiązać problem agresji u psa?
To często powtarzany mit, który może narobić mnóstwo szkody w psiej psychice. Zarówno wielu weterynarzy, jak i spore grono zwykłych właścicieli czworonogów wychodzi z założenia, że kastracja pomoże rozwiązać problem agresji u psów. Niestety, w rzeczywistości może zdarzyć się wręcz odwrotnie.
Jeśli podłożem zachowań agresywnych jest niepokój lub lęk u psa, kastracja może jedynie pogłębić ten problem, odbierając zwierzęciu pewność siebie, zwiększając lękliwość i nasilając zachowania agresywne. [2] Dotyczy to przede wszystkim samców kastrowanych w młodym wieku,[3] jednak badania wykazały także wzrost ryzyka zachowań agresywnych u kastrowanych suk.[4]
Agresja do ludzi – agresja afektywna
Jak już wspomnieliśmy, większość zachowań agresywnych u psów ma podłoże lękowe. Oznacza to, że pies atakuje człowieka, chcąc go odstraszyć. Wiele takich zachowań można zaobserwować u zwierząt z nieznaną przeszłością, adoptowanych ze schroniska, które często wykazują agresję wobec obcych osób czy w wyniku konkretnych gestów.
Jeśli nasz pies reaguje agresywnie w stosunku do obcych osób, należy jak najszybciej podjąć pracę z trenerem, polegającą na wyłapywaniu momentu przed pojawieniem się komunikatów agresywnych oraz pracy z odpowiednim dystansem. Należy również przyłożyć się do nauki spokojnego witania gości i wypracować rytuały, dzięki którym pies lepiej poradzi sobie z lękiem.[5] Pies powinien zyskać w domu swoje strefy, w których nie będzie czuł się zagrożony ze strony gości bądź dzieci. Warto również wykorzystać ćwiczenia, które pozwolą psu skupić się na czymś innym. Wchodząc w tryb pracy, pies czuje się bardziej pewny siebie i lepiej radzi sobie z lękiem.
Z lękiem wiąże się też obrona zasobów oraz obrona terytorium – pies obawiając się utraty cennego przedmiotu lub miejsca zaczyna prezentować zachowania agresywne. Tu również warto ustalić konkretne zasady. Pies powinien wiedzieć, kiedy i na co może sobie pozwolić, a także mieć pewność, że konieczność zejścia z kanapy czy oddania gryzaka nie jest dla niego karą. [6]
Agresja łowiecka w stosunku do ludzi
Znacznie rzadziej w stosunku do ludzi psy przejawiają zachowania agresywne nieafektywne. Przeważnie ofiarami takich ataków agresji padają biegacze, rowerzyści, osoby w samochodach czy biegające i piszczące dzieci. Często jest to wynik zarówno wrodzonych popędów psa, jak i efekt braku zaspokojenia jego instynktów.
W takim wypadku praca z psem agresywnym opiera się przede wszystkim na nauce samokontroli, stopniowaniu rozproszeń w czasie ćwiczeń oraz znalezieniu sposobu na realizację instynktów w inny sposób, np. poprzez regularne uprawianie psich sportów.
Agresja do innych psów o podłoży lękowym
Z tym zjawiskiem stosunkowo często można spotkać się u psów słabo zsocjalizowanych, lub takich, które doświadczyły pogryzienia bądź ataku ze strony innego psa. Tu konieczna jest również praca z doświadczonym trenerem, który pokaże nam w jaki sposób unikać konfliktowych sytuacji na spacerach oraz jak radzić sobie, gdy pies już wybuchnie.
Bardzo skuteczną, choć długotrwałą metodą radzenia sobie z zachowaniami agresywnymi do innych psów jest metoda BAT stworzona przez Grishę Stewart,[7] która polega na aranżowaniu sesji z wykorzystaniem podstawionego celowo bodźca. Ten typ pracy sprawdza się nie tylko przy agresji wobec innych psów, ale także w innych problemach związanych z nadreaktywnością naszego pupila.
Agresja łowiecka wobec mniejszych psów i innych zwierząt
Choć zdarzają się znacznie rzadziej niż agresja lękowa, zachowania łowieckie często są ciężkie do wyłapania przez niedoświadczonych opiekunów. Na samym początku gonitwa za innym zwierzęciem i podgryzanie mogą wyglądać jak zwykła, niezbyt ładna zabawa. Warto mieć jednak na uwadze, że tego typu zachowanie jest ciężkie do wyeliminowania, ze względu na ogromną nagrodę, jaką niesie dla psa pogoń, nawet jeśli nie zostaje ona zwieńczona sukcesem.[8]
Takie zachowania nie zawsze są możliwe do wyeliminowania, zwłaszcza jeśli pies miał przez długi czas możliwość ich utrwalania. W pracy nad agresją łowiecką należy zadbać przede wszystkim o bezpieczeństwo otoczenia. Ogromną rolę odgrywa trening posłuszeństwa oraz stopniowe zwiększanie rozproszeń. Należy jednak pamiętać, że w większości wypadków konieczna jest dożywotnia kontrola nad psem i natychmiastowa reakcja właściciela, by uniemożliwić pogoń.
1. J. O’Heare, Zachowania agresywne u psów. Analiza przypadków, zapobieganie i terapia behawioralna, Łódź 2009, s.74-78.
2.Behavioral and Physical Effects of Spaying and Neutering Domestic Dogs (Canis familiaris) Summary of findings detailed in a Masters thesis submitted to and accepted by Hunter College by Parvene Farhoody in May, 2010. http://www.naiaonline.org/uploads/WhitePapers/SNBehaviorFarhoodyZink.pdf?fbclid=IwAR0PMxw-UY5IZN7JpkwVLHYgqJsl-1AFoxG7WvNIvEM6DI9oCVYKpktu2Pk
3. P.D. McGreevy ,B. Wilson, M. J. Starling, J. A. Serpell; Behavioural risks in male dogs with minimal lifetime exposure to gonadal hormones may complicate population-control benefits of desexing, Maj 2018 https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0196284
4. V. O'Farrell, E. Peachey, Behavioural effects of ovariohysterectomy on hitches, Grudzień 1990 https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1111/j.1748-5827.1990.tb00701.x
5. P. Wojtków, Agresja o podłożu lękowym – jak sobie z nią radzić?, Animal Expert, Lipiec 2018
6. Z. Mrzewińska, Agresja terytorialna u psów, nosem.pl maj 2021 A. Kokocińska-Kusiak, Obrona zasobów – czyli co zrobić, by pies nie bronił miski?, Animal Expert, Maj 2018
7. G. Stewart, Behavior Adjustment Training 2.0: New Practical Techniques for Fear, Frustration, and Aggression in Dogs, 2016
8. P. Wojtków, Jak radzić sobie z agresją łowiecką?, Animal Expert, Listopad 2018