Bartonelloza, znana również jako choroba kociego pazura, to jedno z częstszych, choć wciąż niedocenianych zagrożeń zdrowotnych związanych z kotami. Wywoływana przez bakterie z rodzaju Bartonella, może przebiegać bezobjawowo lub dawać niepokojące symptomy, zarówno u zwierząt, jak i u ludzi. Jak rozpoznać pierwsze objawy kociego pazura, kiedy należy udać się do weterynarza i jak skutecznie zapobiegać zakażeniu? Oto, co każdy opiekun kota powinien wiedzieć o tej chorobie.
Z tego artykułu dowiesz się:
- Czym jest bartonelloza u kotów, czyli choroba kociego pazura, oraz jaką rolę w jej przenoszeniu odgrywają pchły.
- Jakie objawy mogą występować u kotów i ludzi, a także jak rozpoznać chorobę u zwierząt.
- Jakie metody diagnostyczne są stosowane w przypadku bartonellozy u kotów.
- Jakie środki zapobiegawcze można zastosować, by chronić zarówno koty, jak i ich opiekunów przed zakażeniem, w tym jakie preparaty są skuteczne w walce z pchłami.
- Jak postępować po zadrapaniu lub ugryzieniu przez kota, aby zminimalizować ryzyko zakażenia.
Czym jest bartonella u kotów?
Bartoneloza, powszechnie znana jako choroba kociego pazura, to zoonoza, czyli choroba odzwierzęca wywoływana przez bakterie z rodzaju Bartonella, głównie Bartonella henselae. Koty zakażają się najczęściej za pośrednictwem pcheł kocich (Ctenocephalides felis), które przenoszą bakterie pomiędzy zwierzętami. W organizmach kotów Bartonella może przebywać przez długi czas, często nie powodując żadnych widocznych objawów choroby.
Do zakażenia człowieka dochodzi zwykle w wyniku zadrapania lub pogryzienia przez chorego kota. Bakterie obecne są w odchodach pcheł, które osadzają się na pazurach i zębach zwierzęcia. U ludzi choroba objawia się początkowo w postaci niewielkich krost w miejscu zranienia, a następnie może dojść do powiększenia okolicznych węzłów chłonnych i stanu podgorączkowego. Choć w większości przypadków choroba kociego pazura ustępuje samoistnie, u osób z obniżoną odpornością może prowadzić do poważniejszych powikłań, takich jak naczyniakowatość, plamica czy zapalenie mięśnia sercowego.
W samych Stanach Zjednoczonych co roku rozpoznaje się ponad 12 tysięcy przypadków choroby kociego pazura, z czego największy odsetek dotyczy dzieci poniżej 15. roku życia. Osoby starsze natomiast są bardziej narażone na cięższy przebieg infekcji.
U kotów bartonelloza często przebiega w postaci utajonej, jednak może prowadzić do przewlekłych zakażeń utrzymujących się przez miesiące lub nawet lata. Najczęściej bakteriemię obserwuje się u młodych kotów, poniżej roku życia. Wysoką obecność przeciwciał przeciw Bartonella, stwierdza się szczególnie często u zwierząt wolnożyjących, bezdomnych lub żyjących w skupiskach, np. w schroniskach czy gospodarstwach, gdzie koty mają częsty kontakt z pchłami oraz innymi zwierzętami, które mogą być potencjalnym nosicielem. Do zakażenia może dojść również w wyniku przetoczenia krwi od zakażonego dawcy.
Bartonella u kota to nie tylko potencjalne zagrożenie dla samego zwierzęcia, lecz także ważny problem zdrowia publicznego. Świadomość sposobów przenoszenia choroby i skutecznej profilaktyki ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa zarówno zwierząt, jak i ich opiekunów.
Choroba kociego pazura - objawy
Jeśli chodzi o koci pazur, objawy u kotów zwykle są niezauważalne. Choroba bardzo często przebiega w sposób bezobjawowy, co sprawia, że zwierzę może być nosicielem bakterii Bartonella henselae przez długi czas, nie wykazując oznak choroby. W niektórych przypadkach może dojść jednak do rozwoju klinicznych objawów, których charakter jest zróżnicowany i niespecyficzny.
Do najczęściej obserwowanych symptomów należą okresowe stany gorączkowe, apatia, utrata apetytu, powiększenie węzłów chłonnych oraz osłabienie. U niektórych kotów mogą wystąpić objawy zapalenia błony naczyniowej oka, zapalenia dziąseł, a także nawracające infekcje dróg oddechowych lub skóry. Przewlekłe zakażenie może prowadzić do stanów zapalnych wątroby, śledziony czy serca (endokarditis), zwłaszcza u zwierząt z obniżoną odpornością.
Zakażone koty stanowią istotne źródło zakażenia dla ludzi. U człowieka pierwsze objawy gorączki kociego pazura pojawiają się zwykle w ciągu 3–10 dni po zadrapaniu lub ugryzieniu przez kota. W miejscu uszkodzenia skóry rozwija się niewielka krosta lub grudka, która może przekształcić się w strup. W ciągu kolejnych tygodni dochodzi do powiększenia węzłów chłonnych w pobliżu miejsca zakażenia, najczęściej pachowych, szyjnych lub łokciowych, którym towarzyszy tkliwość, ból i stan podgorączkowy. W rzadkich przypadkach, szczególnie u osób z osłabionym układem odpornościowym, choroba może przebiegać z powikłaniami obejmującymi wątrobę, śledzionę, oczy lub serce.
Bartonella - diagnostyka
Rozpoznanie bartonellozy u kotów stanowi wyzwanie diagnostyczne, głównie z powodu częstego, bezobjawowego przebiegu zakażenia. Wiele kotów pozostaje nosicielami bakterii Bartonella henselae lub Bartonella clarridgeiae, nie wykazując widocznych symptomów choroby, dlatego diagnoza nie może opierać się wyłącznie na obserwacji klinicznej.
Podstawą rozpoznania są badania laboratoryjne, które umożliwiają potwierdzenie obecności bakterii lub reakcji układu odpornościowego zwierzęcia. Najczęściej wykonuje się badania serologiczne, które wykrywają przeciwciała przeciwko bakterii kociego pazura w surowicy krwi. Dodatni wynik potwierdza kontakt z patogenem, jednak nie zawsze świadczy o aktywnym zakażeniu, dlatego interpretacja musi uwzględniać obraz kliniczny i historię zdrowotną kota. Wysokie miano przeciwciał może sugerować świeżą lub utrzymującą się infekcję.
Drugą powszechnie stosowaną metodą jest reakcja PCR (łańcuchowa reakcja polimerazy), pozwalająca na wykrycie materiału genetycznego bakterii w próbce krwi lub tkanek. Badanie to cechuje się wysoką czułością i umożliwia potwierdzenie aktywnej bakteriemii, nawet gdy liczba bakterii w organizmie jest niewielka. W niektórych przypadkach wykorzystuje się również badania hodowlane, polegające na izolacji bakterii z próbek krwi. Choć stanowią one tzw. złoty standard w mikrobiologii, w praktyce są trudne i czasochłonne, ponieważ Bartonella rośnie bardzo wolno i wymaga specjalnych warunków laboratoryjnych.
W sytuacjach klinicznych, gdy podejrzewa się zakażenie narządów wewnętrznych, takich jak serce, wątroba czy śledziona, pomocne mogą być także badania histopatologiczne lub cytologiczne, które pozwalają uwidocznić zmiany typowe dla infekcji bakteryjnej.
Ze względu na złożoność diagnostyki bartonellozy oraz ryzyko uzyskania wyników fałszywie dodatnich lub ujemnych, interpretacja rezultatów powinna zawsze należeć do lekarza weterynarii. W praktyce klinicznej najlepsze efekty daje połączenie testów serologicznych z badaniem PCR, co znacząco zwiększa wiarygodność rozpoznania.
Jak zapobiegać chorobie kociego pazura?
Najskuteczniejszym sposobem ochrony przed bartonellozą, czyli chorobą kociego pazura, jest profilaktyka ukierunkowana na ograniczenie kontaktu kotów z pasożytami zewnętrznymi, zwłaszcza pchłami. To właśnie one stanowią główny wektor przenoszenia bakterii Bartonella henselae pomiędzy zwierzętami. Regularne zabezpieczanie kota przed pchłami i innymi pasożytami ma kluczowe znaczenie nie tylko dla jego zdrowia, lecz także dla bezpieczeństwa domowników.
W praktyce weterynaryjnej najczęściej stosuje się preparaty o potwierdzonej skuteczności, takie jak tabletki AdTab lub krople Advantage. Tabletki AdTab dla kota działają systemowo - po podaniu są wchłaniane do krwiobiegu i zabijają pasożyty po ich ukąszeniu, co zapewnia kompleksową ochronę przez cztery tygodnie. Z kolei krople Advantage podaje się miejscowo na kark zwierzęcia. Działają, eliminując pchły już po kilku godzinach od aplikacji i zapobiegając ich namnażaniu. Regularne stosowanie tych środków pozwala skutecznie ograniczyć ryzyko zakażenia Bartonella.
Oprócz ochrony przeciwpasożytniczej istotne jest także zachowanie ostrożności w kontaktach ze zwierzęciem. W przypadku podrapania lub pogryzienia przez kota miejsce uszkodzenia skóry należy natychmiast przemyć wodą z mydłem, a następnie zdezynfekować środkiem antyseptycznym, np. preparatem na bazie alkoholu lub chlorheksydyny. Ran nie należy zaklejać szczelnie plastrem. Powinny mieć dostęp do powietrza, aby zapobiec namnażaniu bakterii. Jeśli w kolejnych dniach pojawi się zaczerwienienie, obrzęk lub ból w miejscu zadrapania, a także powiększenie okolicznych węzłów chłonnych, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.
Zapobieganie chorobie kociego pazura opiera się więc na dwóch filarach: profilaktyce przeciwpchłowej u kotów oraz prawidłowym postępowaniu po kontakcie ze zwierzęciem. Dzięki konsekwentnemu stosowaniu tych zasad ryzyko zakażenia można ograniczyć niemal do zera.
